در مطلب قبلی، عوامل مؤثر بر صنایع خودروسازی و صنعت قند و شکر توضیح داده شد. در این مطلب عوامل مؤثر بر صنعت پالایشگاهی و فرآورده‌های نفتی توضیح داده می‌شود.

صنعت پالایشگاهی و فرآورده‌های نفتی در بازار سهام به دو گروه تقسیم می‌شود. شرکت‌هایی که نفت خام را پالایش کرده و محصولاتی چون بنزین، گازوئیل و ... محصولاتی هستند که حاصل از فعالیت این گروه است و گروه دوم روانکارهایی هستند که از برخی محصولات گروه نخست به عنوان مادۀ اولیه استفاده کرده و محصولاتی نظیر روغن موتور، گریس و ... تولید می‌کنند. با عرضۀ اولیۀ سهام شرکت‌های بزرگ این صنعت در ابتدای دهۀ ۹۰ در بازار سهام، رشدی چشمگیر در شاخص بازار در سال ۱۳۹۲ ایجاد شد.
میزان سوددهی پالایشی‌های گروه اول، تحت تأثیر عواملی چون قیمت نفت خام و در دسترس بودن آن، خصوصیات بازار منطقه‌ای، ظرفیت فرآیندهای پالایشگاه، درجۀ پیچیدگی و کارایی پالایشگاه است. در جهان، معمولاً پالایشگاه‌ها از یک بشکه نفت خام دریافتی ۵۰ درصد آن را به بنزین، ۳۰ درصد را به گازوئیل و ۲۰ درصد را به نفت سنگین یا مازوت تبدیل می‌کنند که از این محل به طور متوسط ۱۰ تا ۱۵ درصد سود ناخالص کسب می‌کنند.

اما در ایران نفت کوره بیشترین سهم از فرآورده‌های پالایشگاهی را دارند. تقاضای این محصول در جهان رو به کاهش است و حاشیۀ سود اندکی دارد. به همین دلیل حاشیۀ سود پالایشگاه‌های ایران، از متوسط جهانی کمتر است.
پالایشگاه‌ها، نفت خام مصرفی را انحصاراً از شرکت ملی نفت خریداری و محصولات خود را عمدتاً به شرکت پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی می‌فروشند. نرخ خرید و فروش توسط زیرمجموعه‌های وزارت نفت تعیین و ابلاغ می‌گردد که از جمله بزرگترین مشکلات و ابهامات شرکت‌های پالایشی، عدم ابلاغ به موقع این نرخ‌ها و عدم اعلام فرمول مشخص و شفاف جهت محاسبۀ این نرخ‌ها در چند سال اخیر است.