در مطالب قبل، به معرفی پیمان‌ها و قراردادهای آتی و همچنین اختیار معامله پرداخته شد. در این مطلب یکی دیگر از ابزارهای مشتقه با نام سوآپ توضیح داده می‌شود.
سوآپ توافقی است بین دو طرف تا مجموعه‌ای از جریانات نقدی آتی را با یکدیگر معاوضه کنند. در اکثر مواقع، یک طرف سوآپ مبالغی را بر حسب یک متغیر تصادفی نظیر نرخ بهره، نرخ ارز، بازده سهام و یا قیمت یک کالا پرداخت می‌نماید. این پرداخت‌ها به پرداخت‌های متغیر یا شناور موسوم است. طرف دیگر سوآپ ممکن است مبالغی را به صورت ثابت و یا شناور (بر پایۀ یک متغیر تصادفی دیگر) پرداخت نماید.
در قراردادها و پیمان‌های آتی و نیز اختیار معامله از عبارت "خریدار" و "فروشنده" برای طرفین معامله استفاده می‌شود اما در مورد سوآپ یک طرف معامله به عنوان پرداخت کننده بر حسب نرخ شناور و طرف دیگر به عنوان پرداخت‌کننده بر حسب نرخ ثابت شناخته می‌شود.
ویژگی قراردادهای سوآپ
معمولاً قراردادهای سوآپ شامل مجموعه‌ای از جریانات نقدی است. در واقع، سوآپ حالت کلی‌تر پیمان‌های آتی است که در آن به جای یک پرداخت، مجموعه‌ای از پرداخت‌ها وجود دارد. بنابراین می‌توان سوآپ را به عنوان مجموعه‌ای از پیمان‌های آتی در نظر گرفت.
در هنگام انعقاد سوآپ هیچ پولی بین طرفین معامله ردو بدل نمی‌شود. بنابراین، ارزش سوآپ در زمان شروع آن معادل صفر است. در سوآپ طرفین معامله مجموعه‌ای از جریانات نقدی را معاوضه می‌کنند، بنابراین ما با تاریخ‌های تسویۀ متعدد سروکار داریم. به دورۀ زمانی بین دو تاریخ تسویه، دوره تسویه می‌گویند. تسویه قراردادهای سوآپ معمولاً به صورت نقدی است. قراردادهای سوآپ دارای یک تاریخ خاتمه مشخص هستند که مشابه تاریخ انقضاء در سایر انواع قراردادهای مشتقه است. قراردادهای سوآپ نیز در معرض ریسک نوکول قرار دارند. در صورتی که طرفین سوآپ نسبت به انجام تعهد خود قصور کنند، این ریسک عینیت می‌یابد.
خاتمه دادن به سوآپ
سوآپ دارای یک تاریخ انقضاء مشخص است. در برخی موارد ممکن است یکی از طرفین سوآپ تمایل داشته باشد زودتر از تاریخ انقضاء از سوآپ خارج شود. خروج از سوآپ قبل از تاریخ انقضاء به شیوه‌های مختلف امکان‌پذیر است.
۱. قرارداد سوآپ بر حسب ارزش فعلی خالص جریان‌های نقدی آتی که باید رد و بدل شوند دارای ارزش بازاری معینی بوده که در طول عمر سوآپ قابل محاسبه است. به عنوان مثال، اگر ارزش بازاری سوآپ برای یکی از طرفین معامله ۱۲۵ هزار دلار باشد، وی می‌تواند در صورت موافقت طرف مقابل با دریافت مبلغ مذکور از وی، به قرارداد خاتمه بخشد. این روش موجب می‌شود تا قرارداد سوآپ برای هر دو طرف پایان پذیرد.
۲. رویکرد دیگر ورود به قرارداد سوآپ جدید با موقعیت معکوس است. برای مثال، شرکتی را در نظر بگیرید که وارد قرارداد سوآپ شده و متعهد است در ازای دریافت مبالغی بر حسب نرخ لایبور، مبالغ ثابتی را بر پایۀ نرخ بهره %۵ به طرف مقابل قرارداد پرداخت نماید. بهرۀ ثابت پرداختی توسط شرکت در ۱۵ ژانویه هر سال انجام شده و مبالغ شناور در ۱۵ ژولای دریافت می‌شود. در حال حاضر ۳ سال تا تاریخ انقضاء قرارداد باقی‌مانده است و شرکت تمایل به خاتمه قرارداد دارد. برای این منظور وی می‌تواند وارد یک قرارداد سوآپ جدید با موقعیت معکوس شود. بدین ترتیب که طی یک قرارداد سوآپ سه ساله، بهره ثابت را دریافت و بهره شناور را پرداخت نماید. در قرارداد جدید، شرکت متعهد می‌شود به مدت سه سال و در تاریخ ۱۵ ژولای هر سال نرخ بهره لایبور را به طرف مقابل پرداخت نماید و در عوض در ۱۵ ژانویه، نرخ بهره ثابت مورد توافق را دریافت نماید. نرخ بهره ثابت در قرارداد سوآپ جدید مطابق شرایط روز بازار در تاریخ انعقاد سوآپ تعیین شده و ممکن است با نرخ %۵ تعیین شده در قرارداد قبلی متفاوت باشد. در هر صورت مبالغ دریافتی و پرداختی بر حسب نرخ لایبور با یکدیگر خنثی شده و شرکت صرفاً باید مبالغ ثابت مشخصی را بر حسب مابه‌التفاوت دو نرخ بهره ثابت تعیین شده در دو قرارداد دریافت یا پرداخت نماید.
۳. رویکرد سوم، فروش قرارداد سوآپ به طرف سوم است. با فرض اینکه یک قرارداد سوآپ به ارزش ۷۵ هزار دلار است. این شرکت در صورت جلب رضایت طرف مقابل قرارداد، شخص ثالثی را پیدا نماید و تعهد خود را به قیمت ۷۵ هزار دلار به وی واگذار نماید.
۴. رویکرد دیگر استفاده از اختیار معامله بر روی سوآپ است. اختیار معامله بر روی سوآپ نوعی اختیار معامله است که دارایی پایه آن یک قرارداد سوآپ است. دارندۀ اختیار معامله بر روی سوآپ نسبت به ورود به سوآپ موضوع قرارداد مخیر است و می‌تواند از طریق این ابزار، اختیار ورود به یک قرارداد سوآپ معکوس را برای خود حفظ نماید.
در این مطلب، ویژگی‌های سوآپ و رویکردهای خاتمه دادن به قرارداد سوآپ مطرح شد. در مطلب بعدی، انواع قراردادهای سوآپ توضیح داده می‌شود.
