در مطلب قبلی، قراردادهای اختیار معامله به طور کلی توضیح داده شد. در این مطلب، انواع قرارداد اختیار معامله از قبیل اختیار معاملۀ شاخص سهام، اختیار معاملۀ بر روی اوراق قرضه و اختیار معامله بر روی نرخ بهره توضیح داده میشود.
قراردادهای اختیار معاملۀ شاخص سهام (Index Options)
شاخص سهام یک پرتفوی مصنوعی از تعداد زیادی سهام است، پس تعریف قراردادهای اختیار معامله بر روی شاخص سهام امری مفید است. از انواع قراردادهای اختیار معامله میتوان به قراردادهای اختیار معامله بر روی شاخص S&P500 اشاره کرد. قراردادهای مذکور با ضریب ۲۵۰ دلاری طراحی شده است. با فرض اینکه شاخص S&P500 در ۱۳ ژوئن رقم ۱۲۴۱/۶۰ واحد است، اختیار خرید شاخص مذکور با قیمت توافقی ۱۲۵۰ دلار و تاریخ انقضاء ۲۰ ژولای در قیمت ۲۸ دلار به فروش میرسد. اختیار معاملۀ مذکور از نوع اروپایی بوده و تسویۀ آن نقدی است. در تاریخ انقضاء، چنانچه قیمت دارایی پایه بیشتر از قیمت توافقی باشد، خریدار اختیار از حق خود استفاده میکند و فروشنده ملزم است مابهالتفاوت ارزش شاخص در تاریخ انقضاء و قیمت توافقی ۱۲۵۰ دلار ضربدر ضریب ۲۵۰ دلار را به خریدار پرداخت نماید.
قراردادهای اختیار معاملۀ بر روی اوراق قرضه (Bond option)
اوراق قرضه خزانهای با سررسید ۲۷ سال است. این اوراق دارای کوپن با بهرۀ ۵/۵ درصد و بازده ۵/۷۵ درصد است و در قیمت ۰/۹۶۵۹ دلار به ازای یک دلار ارزش اسمی به فروش میرسد. یک معاملهگر قراردادهای اختیار معامله در بازار خارج از بورس اقدام به فروش اختیار خرید یا فروش بر روی اوراق قرضه مورد اشاره مینماید و قیمت توافقی را ۰/۹۸ دلار به ازای یک دلار ارزش اسمی تعیین میکند. در این مثال مبلغ فرضی قرارداد، اوراق قرضه با ارزش اسمی ۵ میلیون دلار است. چنانچه قیمت اوراق قرضه به ۰/۹۹۵ دلار تغییر یابد و دارندۀ اختیار خرید اوراق قرضه از حق خود استفاده کند، آنگاه اختیار معامله زیر قیمت بوده و فروشندۀ اختیار باید در حالت تسویۀ نقدی مبلغ زیر را به خریدار پرداخت نماید:
قراردادهای اختیار معامله بر روی نرخ بهره (Interest Rate Options)
قراردادهای اختیار معامله بر روی نرخ بهره تنها به قراردادهای اختیار معامله بر روی لایبور محدود نمیشوند، لیکن ویژگیهای اختیار معامله بر روی لایبور را میتوان تا حدود زیادی به سایر انواع قراردادهای اختیار معامله بر روی نرخ بهره تسری داد. در قراردادهای اختیار معامله بر روی نرخ بهره به جای قیمت توافقی (Exercise Price) با نرخ توافقی (Exercise Rate) سرو کار داریم. در تاریخ انقضاء اختیار معامله، عایدی آن بر حسب مابهالتفاوت نرخ بهره بازار و نرخ توافقی تعیین میشود. معاملهگران قراردادهای اختیار معامله بر روی نرخ بهره، نرخ اختیار معامله را برای تاریخهای انقضاء و نرخهای توافقی مختلف اعلام میکنند. آنها معمولاً برای جبران ریسک خود وارد قراردادهای یورو_دلاری میشوند.
مثال: با فرض اینکه یک اختیار خرید با تاریخ انقضاء ۹۰ روز، دارایی پایهای با نرخ لایبور ۱۸۰ روزه داشته باشد و خریدار اختیار معامله از بین گزینههای موجود در بازار نرخ توافقی ٪۵/۵ را با مبلغ فرضی ۱۰ میلیون دلار انتخاب کند و در تاریخ انقضاء نرخ لایبور ۱۸۰ روزه به ٪۶ تغییر یابد. در این حالت، اختیار خرید با قیمت بوده و طبیعی است که دارندۀ اختیار از حق خود استفاده خواهد کرد. عایدی وی عبارت است از:
در این مثال، دارندۀ اختیار مبلغ ۲۵,۰۰۰ دلار را ۱۸۰ روز بعد از تاریخ انقضاء دریافت خواهد نمود.
توجه: در مثال بالا، مابهالتفاوت نرخ لایبور بازار در تاریخ انقضاء قرارداد با نرخ توافقی در ۱۸۰/۳۶۰ ضرب میشود زیرا نرخهای مذکور نرخهای سالانه است که برای یک دورۀ زمانی ۱۸۰ روزه اعلام شده است.
قراردادهای FRA و اختیار معامله بر روی نرخ بهره را میتوان به این صورت در نظر گرفت که خریدار قرارداد، نرخ بهره ثابت تعیین شده در قرارداد را با نرخ بهره شناور نامعلوم در تاریخ انقضاء قرارداد معاوضه مینماید. فروشنده قرارداد نیز به صورت معکوس، نرخ بهره ثابت را به خریدار پرداخت و نرخ بهره شناور را دریافت میکند.
تفاوت FRA و قراردادهای اختیار معامله بر روی نرخ بهره
تفاوت این دو قرارداد به ماهیت آن مربوط میشود. در FRA خریدار و فروشنده هر دو نسبت به انجام معامله متعهد هستند اما در قراردادهای اختیار معامله بر روی نرخ بهره، خریدار بر خلاف فروشنده نسبت به انجام معامله مخیر است و تنها زمانی از حق خود برای دریافت نرخ توافقی استفاده میکند که نرخ مذکور از نرخ بهره بازار کوچکتر باشد.
برخلاف قراردادهای FRA که تسویه معامله در تاریخ انقضاء معامله و از طریق محاسبه ارزش فعلی نرخ لایبور موضوع قرارداد صورت میگرفت، در مورد قرارداد اختیار معامله بر روی لایبور، عایدی خریدار (فروشنده) در تاریخ انقضاء قرارداد پرداخت نمیشود بلکه باید تا تاریخ سررسید نرخ لایبور موضوع قرارداد صبر کرد.
در این مطلب انواع قراردادهای اختیار معامله توضیح داده شد، در ادامه سایر انواع قراردادهای اختیار معامله توضیح داده خواهد شد.