در مباحث قبلی، پیمان و قرارداد آتی مورد بررسی قرار گرفت و بیان شد که هر دوی آن‌ها تعهدی برای خرید و فروش یک دارایی در قیمت معینی در زمان آینده می‌باشند. در این مطلب، به معرفی قراردادهای اختیار معامله پرداخته می‌شود.

قرارداد اختیار معامله، مانند قرارداد و پیمان‌ آتی به دارندۀ آن این امکان را می‌دهد تا بتواند دارایی پایۀ موضوع قرارداد را در زمان مشخصی در آینده و با قیمت معین خریداری کرده یا به فروش رساند، با این تفاوت که دارندۀ اختیار معامله در خرید یا فروش دارایی پایۀ موضوع قرارداد مخیر و نه متعهد است.

دارندۀ اختیار معامله را خریدار و طرف مقابل آن که اختیار خرید یا فروش را واگذار کرده، فروشندۀ اختیار معامله می‌نامند. قراردادهای اختیار معامله به دو نوع اختیار خرید و اختیار فروش تقسیم‌بندی می‌شود.

اختیار خرید، اختیار معامله‌ای است که به دارندۀ آن حق خرید یک دارایی را می‌دهد. اما اختیار فروش، اختیار معامله‌ای است که به دارندۀ آن حق فروش دارایی پایۀ موضوع قرارداد را می‌دهد. در مورد قراردادهای اختیار معامله تنها فروشندۀ قرارداد متعهد است و خریدار نسبت به استفاده از حق خود مبنی بر خرید یا فروش دارایی موضوع قرارداد کاملاً مخیر است. خریدار قرارداد اختیار معامله برای برخورداری از حق مذکور، در ابتدای انعقاد قرارداد مبلغی را به فروشندۀ اختیار معامله پرداخت می‌کند که به «قیمت اختیار معامله» یا “Option Premium” موسوم است.

خریدار اختیار معامله این حق را بدست می‌آورد که دارایی پایۀ موضوع قرارداد را در قیمت ثابتی در آینده خریداری نماید و یا به فروش رساند. قیمت ثابت مذکور همان «قیمت توافقی» است. مشابه سایر قراردادهای مشتقه، اختیار معامله نیز دارای تاریخ انقضاء مشخصی است که با فرارسیدن آن، چنانچه دارندۀ اختیار معامله از حق خود استفاده نکند، اختیار معامله منقضی می‌شود.

زمانی که دارندۀ اختیار معامله از حق خود استفاده می‌کند، بسته به اینکه اختیار از نوع خرید یا فروش باشد دو حالت رخ می‌دهد:

-        دارندۀ اختیار خرید، قیمت توافقی را به فروشندۀ اختیار پرداخت می‌نماید و در ازای آن دارایی پایۀ موضوع قرارداد یا معادل نقدی آن را دریافت می‌کند. در حالت تسویۀ نقدی، دارندۀ اختیار مابه‌التفاوت قیمت بازار و قیمت توافقی را دریافت می‌کند.

-        دارندۀ اختیار فروش، دارایی پایۀ موضوع قرارداد یا معادل نقدی آن را به طرف مقابل تحویل می‌دهد و در ازای آن قیمت توافقی را دریافت می‌کند. در حالت تسویۀ نقدی، دارندۀ اختیار مابه‌التفاوت قیمت بازار و قیمت توافقی را دریافت می‌کند.

قراردادهای اختیار معامله در دو نوع اروپایی و آمریکایی موجود است. در اختیار معاملۀ اروپایی، دارندۀ اختیار تنها می‌تواند از حق خود مبنی بر خرید یا فروش دارایی موضوع قرارداد در تاریخ انقضاء قرارداد استفاده کند. اما در اختیار معاملۀ آمریکایی، دارندۀ اختیار می‌تواند در هر زمانی تا تاریخ انقضاء از حق خود استفاده کند.

با توجه به رابطۀ میان قیمت دارایی موضوع قرارداد و قیمت توافقی، اصطلاحات «با قیمت»، «بی قیمت» و «به قیمت» توضیح داده می‌شود.

در این مطلب، قراردادهای اختیار معامله به طور کلی توضیح داده شد. در مبحث بعدی، نحوۀ محاسبۀ عایدی اختیار معامله توضیح داده خواهد شد.