در مطالب قبلی، در مورد قراردادهای آتی، ویژگی‌ها و انواع این نوع قراردادها توضیح داده شد. در این مطلب، ساز و کار پیمان‌های آتی و تفاوت قرارداد آتی و پیمان آتی توضیح داده می‌شود.

در زمان انقضای پیمان آتی، به دو طریق می‌توان برای تسویۀ معامله و ایفای تعهدات عمل کرد:

-        تسویۀ فیزیکی: در این روش، خریدار پیمان آتی قیمتی که قبلاً در زمان عقد توافق شده را به فروشنده پرداخت می‌نماید و در مقابل فروشنده، دارایی موضوع قرارداد را مطابق شرایط تعیین شده در متن پیمان تحویل می‌دهد؛

-        تسویۀ نقدی: در این روش خریدار و فروشنده پیمان امکان دارند تا ارزش نقدی خالص موقعیت را در تاریخ تحویل بپردازد. از تسویۀ نقدی معاملات بیشتر در مواردی استفاده می‌شود که امکان تحویل فیزیکی دارایی پایه غیر عملی باشد.

مثال: در صورتی که طرفین معامله در پیمان آتی توافق کرده باشند که اوراق قرضۀ بدون کوپن با قیمت اسمی 100 دلار را در قیمت 98 دلار تحویل دهند و در تاریخ انقضاء پیمان، اوراق قرضۀ موضوع قرارداد در قیمت 98.25 دلار به فروش رسد، فروشندۀ پیمان در تسویۀ نقدی باید مبلغ 0.25 دلار را به خریدار بپردازد. در صورتی که اوراق قرضۀ موضوع قرارداد در قیمت 97.5 دلار به فروش رسد، خریدار پیمان موظف است 0.5 دلار به فروشنده بپردازد.

تفاوت قرارداد آتی و پیمان آتی
پیمان‌های آتی از این جهت که توافقنامه‌ای برای خرید و فروش دارایی پایه در زمان معین در آینده و با قیمت مشخص هستند، به قراردادهای آتی شباهت دارند. اما

- قراردادهای آتی در بورس معامله می‌شوند در حالی که پیمان‌های آتی در بازار خارج از بورس معامله می‌شوند.
- پیمان‌های آتی در واقع عقد خصوصی بین دو طرف معامله است و لذا با استانداردهای بورسی خاصی مطابقت ندارند در حالی که قراردادهای آتی قراردادهایی استاندارد هستند.
- تاریخ تحویل در پیمان‌های آتی می‌تواند طبق توافق طرفین تعیین شود و محدود به ماه‌های خاصی نیست؛ خصوصاً اینکه در پیمان‌های آتی یک تاریخ تحویل مشخص و ساده وجود در                        حالی که در قراردادهای آتی چند ماه که امکان تحویل در آن‌ها وجود دارد مشخص می‌شوند.
- پرداخت در پیمان آتی معمولاً یک بار و در زمان تحویل انجام می‌شود. در حالی که بر اساس ساز و کار «تسویۀ حساب روزانه» در قرارداد آتی، پرداخت به صورت روزانه انجام می‌گیرد.
- قراردادهای آتی معمولاً قبل از زمان تحویل با یک معاملۀ معکوس بسته می‌شوند، ولی بیشتر پیمان‌های آتی یا به تحویل فیزیکی کالا یا به تسویۀ نهایی، به صورت نقدی می‌انجامد.