صورت‌های مالی که توسط شرکت‌ها ارائه می‌شود، حاکی از وقوع هزاران مبادله و رویداد مالی است. سوابق و جزئیات این مبادلات و رویدادها در دفاتر روزنامه، کل و معین به تفضیل ثبت شده و سپس طبقه‌بندی و تلخیص می‌شوند و خلاصۀ این مبادلات و رویدادها به شکل صورت‌های مالی تهیه و ارائه می‌شود.
در حال حاضر برای تحقق هدف‌های گزارشگری مالی، صورت‌های مالی اساسی زیر تهیه و ارائه می‌شوند:
- ترازنامه یا صورت وضعیت مالی، که خلاصۀ وضعیت مالی یک مؤسسه را در یک تاریخ معین نشان می‌دهد.
- صورت سود و زیان،که خلاصۀ نتایج عملیات یک شرکت را در یک دورۀ مالی نشان می‌دهد.
- صورت جریان وجوه نقد، که خلاصۀ تأمین منابع مالی یک مؤسسه و چگونگی استفاده از آن را در فعالیت‌های سرمایه‌گذاری در یک دورۀ مالی نشان می‌دهد.
- صورت سود و زیان انباشته ،که نشان‌دهندۀ افزایش یا کاهش در سودهای انباشتۀ یک مؤسسه، ناشی از فعالیت‌های تولیدی و غیرتولیدی در یک دورۀ مالی است.
در این مطلب صورت جریان وجه نقد به عنوان یکی از صورت‌های مالی اساسی مورد بررسی قرار می‌گیرد.
صورت جریان وجوه نقد
صورت جریان وجوه نقد یکی از مهم‌ترین صورت‌های مالی است که بخش‌های مختلف آن از صورت‌های مالی دیگر جمع‌آوری می‌شود و دریافت و پرداخت‌های نقدی را نشان می‌دهد. صورت جريان وجوه نقد بايد منعكس‌كنندۀ جريان‌های نقدی طی دوره، تحت سرفصل‌های اصلی زير باشد:
- جریانات نقدی ناشی از فعالیت‌های عملیاتی؛
- جریانات نقدی ناشی از بازده سرمایه‌گذاری‌ها و سود پرداختی بابت تأمین مالی؛
- جریانات نقدی ناشی از مالیات بر درآمد؛
- جریانات نقدی ناشی از فعالیت‌های سرمایه‌گذاری؛
- جریانات نقدی ناشی از فعالیت‌های تأمین مالی.
جریانات نقدی ناشی از فعالیت‌های عملیاتی
جریان‌های نقدی ناشی از فعالیت‌های عملیاتی، یکی از شاخصهای اصلی ارزیابی این موضوع است که عملیات واحد تجاری تا چه میزان به جریان‌های وجه نقد کافی جهت بازپرداخت وام‌ها، نگهداشت توان عملیاتی واحد تجاری و پرداخت سود سهام منجر شده و انجام سرمایه‌گذاری‌های جدید را بدون نیاز به منابع مالی خارج از واحد تجاری میسر کرده است. ارائۀ اطلاعات دربارۀ جزئیات جریان‌های نقدی عملیاتی تاریخی، در کنار سایر اطلاعات، برای پیش‌بینی جریان‌های نقدی آتی مفید خواهد بود. فعالیت‌های عملیاتی عبارت است از فعالیت‌های اصلی مولد درآمد عملیاتی واحد تجاری که فعالیت‌های مزبور متضمن تولید و فروش کالا و ارائۀ خدمات است و هزینه‌ها و درآمدهای مرتبط با آن در تعیین سود یا زیان عملیاتی در صورت سود و زیان منظور می‌شود. مثال‌هایی از جریان‌های نقدی ناشی از فعالیت‌های عملیاتی به شرح زیر است:
- دریافت‌های نقدی حاصل از فروش کالا و ارائۀ خدمات؛
- پرداخت‌های نقدی به فروشندگان کالا و خدمات؛
- پرداخت‌های نقدی به کارکنان واحد تجاری؛
- دریافت‌ها و پرداخت‌های مرتبط با قراردادهای منعقد شده با اهداف تجاری و عملیاتی؛
- پرداخت‌های نقدی بابت مزایای پایان خدمت کارکنان و هزینۀ سازماندهی مجدد.
جریانات نقدی ناشی از بازده سرمایه‌گذاری‌ها و سود پرداختی بابت تأمین مالی
کلیۀ مبالغ دریافتی و پرداختی در رابطه با سود سهام، درآمد سرمایه‌گذاری و سود و کارمزد تأمین مالی معمولاً در سرفصل جداگانه‌ای با عنوان «بازده سرمایه‌گذاری‌ها و سود پرداختی بابت تأمین مالی» طبقه‌بندی می‌شود. بازده سرمایه‌گذاری‌ها و سود پرداختی بابت تأمین مالی در بر گیرندۀ دریافت‌های حاصل از مالکیت سرمایه‌گذاری‌ها و سود دریافتی از بابت سپرده‌های سرمایه‌گذاری بلندمدت و کوتاه‌مدت بانکی و نیز پرداخت‌های انجام شده به تأمین‌کنندگان منابع مالی است. نمونۀ اقلامی که تحت سرفصل بازده سرمایه‌گذاری‌ها و سود پرداختی بابت تأمین مالی، ارائه می‌شود، به شرح زیر است:
الف. جریان‌های نقدی ورودی:
- سود و کارمزد دریافتی؛
- سود سهام دریافتی شامل سود سهام دریافتی از شرکت‌های سرمایه‌پذیری که سرمایه‌گذاری در آنها به روش ارزش ویژه در حساب‌ها انعکاس یافته است.
ب. جریان‌های نقدی خروجی:
- سود و کارمزد پرداختی؛
- سود سهام پرداختی؛
- حصه‌ای از اقساط اجاره به شرط تملیک پرداختی که هزینۀ تأمین مالی محسوب می‌شود.
جریانات نقدی ناشی از مالیات بر درآمد
جریان‌های نقدی مرتبط با مالیات بر درآمد برای اغلب استفاده‌کنندگان صورت‌های مالی دارای اهمیتی ویژه است. لذا مجموع جریان‌های نقدی مرتبط با مالیات بر درآمد تحت سرفصل جداگانه‌ای در صورت جریان وجوه نقد انعکاس می‌یابد.
جریانات نقدی ناشی از فعالیت‌های سرمایه‌گذاری
جریان‌های نقدی منظور شده تحت سرفصل «فعالیت‌های سرمایه‌گذاری» مشتمل بر جریان‌های مرتبط با تحصیل و فروش سرمایه‌گذاری‌های کوتاه‌مدت، سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت و دارایی‌های ثابت مشهود و دارایی‌های نامشهود و نیز پرداخت و وصول تسهیلات اعطایی به اشخاص مستقل از واحد تجاری به جز کارکنان می‌باشد. نمونه‌هایی از جریان‌های نقدی مرتبط با فعالیت‌های سرمایه‌گذاری به شرح زیر است: الف.جریان های نقدی ورودی:
- دریافت‌های نقدی حاصل از فروش سرمایه‌گذاری در سهام یا اوراق مشارکت سایر واحدهای تجاری؛
- دریافت‌های نقدی حاصل از فروش دارایی‌های ثابت مشهود و دارایی‌های نامشهود؛
- دریافت‌های نقدی مرتبط با اصل سپرده‌های سرمایه‌گذاری بلندمدت بانکی؛
- دریافت‌های نقدی حاصل از وصول اصل وام‌های پرداختی به سایر اشخاص شامل وصول قرض‌الحسنه پرداختی.
ب.جریان های نقدی خروجی:
- پرداخت‌های نقدی جهت تحصیل سرمایه‌گذاری در سهام یا اوراق مشارکت سایر واحدهای تجاری؛
- پرداخت‌های نقدی جهت تحصیل دارایی‌های ثابت مشهود و دارایی‌های نامشهود؛
- سپرده‌گذاری نزد بانک‌ها در قالب سپرده‌های سرمایه‌گذاری بلندمدت؛
- وام‌های نقدی پرداختی به سایر اشخاص شامل قرض‌الحسنه.
جریانات نقدی ناشی از فعالیت‌های تأمین مالی
جریان‌های نقدی ناشی از فعالیت‌های تأمین مالی شامل دریافت‌های نقدی از تأمین‌کنندگان منابع مالی خارج از واحد تجاری (شامل صاحبان سرمایه) و باز پرداخت اصل آن است. افشای جداگانۀ جریان‌های نقدی مزبور جهت پیش‌بینی جریان‌های نقدی آتی لازم به منظور ایفای تعهدات به تأمین‌کنندگان منابع مالی واحد تجاری مفید است. نمونه‌هایی از جریان‌های نقدی ناشی از فعالیت‌های تأمین مالی به شرح زیر است:
الف. جریان های نقدی ورودی:
- دریافت‌های نقدی حاصل از صدور سهام؛
- دریافت‌های نقدی حاصل از صدور اوراق مشارکت، وام‌ها و سایر تسهیلات کوتاه‌مدت و بلندمدت.
ب. جریان های نقدی خروجی:
- بازپرداخت اصل اوراق مشارکت، وام‌ها و سایر تسهیلات دریافتی؛
- پرداخت حصۀ اصل اقساط اجاره به شرط تملیک؛
- پرداخت هر گونه مخارج (بجز سود تضمین شده و کارمزد پرداختی بابت تأمین مالی در رابطه با اخذ تسهیلات مالی، صدور سهام و اوراق مشارکت و سایر راه‌های تأمین مالی.
دریافت‌ها و پرداخت‌های نقدی با ماهیت تأمین مالی از و یا به واحدهای سرمایه‌پذیری که سرمایه‌گذاری در آنها به روش ارزش ویژه در حساب‌ها انعکاس یافته است به طور جداگانه تحت همین سرفصل اصلی نمایش می‌یابد.
