در مطالب قبلی، صندوق‌های سرمایه‌گذاری به عنوان یکی از روش‌های سرمایه‌گذاری مناسب برای افراد غیرمتخصص و یا کسانی‌ که زمان کافی برای بررسی پرتفوی سهام خود ندارند معرفی شد. یکی دیگر از شیوه‌های مناسب برای سرمایه‌گذاری افراد غیر‌متخصص در بورس، استفاده از خدمات سبدگردانی است که در این نوشته، مورد بررسی قرار می‌گیرد.

پیش‌تر اشاره شد که منظور از سبد سرمایه‌گذاری، یا اصطلاحاً پرتفوی، انواع دارایی‌هایی است که شخص، سرمایۀ خود را در آن سرمایه‌گذاری کرده است. به عنوان مثال، اگر فردی در مجموعه‌ای از سهام شرکت‌های مختلف و متنوع، اوراق مشارکت، اوراق اجاره و... سرمایه‌گذاری کرده باشد، گفته می‌شود سبد سرمایه‌گذاری وی، سبدی متنوع است. اما اگر فردی تنها سهام دو یا سه شرکت را خریداری کرده باشد، دارای سبد سرمایه‌گذاری محدود و غیرمتنوع خواهد بود.

همچنین گفته شد، یکی از مهم‌ترین روش‌ها برای کاهش ریسک، تشکیل سبد سرمایه‌گذاری متنوع و پایش مستمر وضعیت سهام و سایر اوراق بهادار موجود در این سبد است. به این معنا که سرمایه‌گذار باید همواره با بررسی مستمر عوامل کلیدی اثرگذار بر قیمت سهام و سایر اوراق بهاداری که در اختیار دارد، تحلیل کند که آیا به عنوان مثال، سهام شرکت «الف» که در سبد سهام او وجود دارد، باز هم امکان رشد در آینده را دارد و یا باید این سهم را فروخته و سهام شرکت دیگری را که از فرصت رشد و سودآوری مناسب‌تری برخوردار است خریداری نماید. یکی از اشتباهات متداول بین سهام‌داران نیز همین نکته است که تصور می‌کنند اگر سهام یک شرکت در مقطعی از زمان، سهام سودآوری محسوب می‌شد، این وضعیت همواره ادامه پیدا خواهد کرد، در حالی که تغییر در عوامل اثرگذار بر قیمت سهام می‌تواند یک سهم ارزنده و سودآور را به یک سهم نه چندان سودآور و حتی زیان‌ده تبدیل کند. بنابراین هراندازه تعداد سهام موجود در سبد سرمایه‌گذاری فرد بیشتر باشد، ضرورت دارد که وی زمان بیشتری را به تحلیل و بررسی وضعیت این سهام اختصاص دهد.

آن دسته از افراد علاقه‌مند به سرمایه‌گذاری در بورس که تخصص و یا فرصت کافی برای بررسی مستمر وضعیت سهام موجود در سبد سرمایه‌گذاری خود را ندارند می‌توانند یکی از دو راهکاری که در ادامه عنوان می‌شود را برگزینند. اولین راهکار، سرمایه‌گذاری از طریق صندوق‌های سرمایه‌گذاری است که در مطلب قبلی توضیح داده شد و راهکار دوم، استفاده از خدمات سبدگردانی است.

سبدگردانی عبارت است از: تصمیم به فروش، خرید یا نگهداری اوراق بهادار به نام سرمایه‌گذار معین، توسط فردی با عنوان سبدگردان، در قالب قراردادی مشخص، به منظور کسب انتفاع برای سرمایه‌گذار». به تعبیر ساده‌تر، در سبدگردانی، یک شخص حقوقی متخصص در حوزۀ بورس که به اصطلاح، سبدگردان نامیده می‌شود، با سرمایه‌گذار، قراردادی منعقد می‌کند و در قالب این قرارداد، برای وی و به نام خود او سبدی از انواع اوراق بهادار تشکیل داده و این سبد را به صورت مستمر مدیریت می‌کند. سبدگردان در ازای ارائۀ این خدمت، از سرمایه‌گذار کارمزد دریافت می‌کند. بنابراین، شرکت‌های سبدگردانی، شرکت‌هایی هستند که دارای نیروهای متخصص در زمینۀ بورس بوده و به وکالت از سرمایه‌گذاران، اقدام به تشکیل و مدیریت سبد سرمایه‌گذاری برای آنها می‌نمایند. باید توجه داشت که شرکت‌های سبدگردانی موظف‌اند برای فعالیت خود، از سازمان بورس و اوراق بهادار مجوز دریافت کنند و بنابراین، عملکرد آنها توسط این سازمان تحت نظارت قرار دارد.

با توجه به مفهوم سبدگردانی، چند نکته مشخص می‌شود:

الف. مهم‌ترین تفاوت سبدگردانی با صندوق‌های سرمایه‌گذاری این است که در سبدگردانی، سرمایه‌گذار مستقيماً مالک سهام و سایر اوراق بهادار خواهد شد و سبدگردان، صرفاً به وكالت از وی، اقدام به خرید و فروش اوراق بهادار می‌کند. بنابراین سرمایه‌گذار دقيقاً می‌داند که در سبد سرمایه‌گذاری او سهام کدام شرکت و از هر سهم، به چه میزان وجود دارد. در حالی که در صندوق‌های سرمایه‌گذاری، فرد به صورت غیرمستقیم، مالک سهام و سایر اوراق بهادار خریداری شده توسط صندوق می‌شود. بدین ترتیب سرمایه‌گذار سهام یا اصطلاحاً واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق را خریداری می‌کند و مدیر صندوق با وجوه حاصل از فروش واحدهای سرمایه‌گذاری، اقدام به خرید سهام و سایر انواع اوراق بهادار می‌نماید.

ب. همان گونه که از تعریف سبدگردانی نیز مشخص است، سبدگردان یک شخص حقوقی است، و نه شخص حقیقی. در حال حاضر، علاوه‌بر برخی شرکت‌های کارگزاری که مجوز ارائۀ خدمات سبدگردانی را از سازمان بورس و اوراق بهادار دریافت کرده‌اند چند شرکت سبدگردانی نیز به صورت مستقل، با اخذ مجوز از سازمان بورس، تأسیس شده‌اند که سرمایه‌گذاران با مراجعه به آنها می‌توانند از خدمات سبدگردانی بهره‌مند شوند. باید توجه داشت که از سپردن سرمایه به اشخاص حقیقی یا حقوقی که بدون دریافت مجوز رسمی سازمان بورس، اقدام به ارائۀ خدمات سبدگردانی می‌کنند، خودداری شود. برای مشاهدۀ اسامی و مشخصات شرکت‌های سبدگردان، می‌توان به پایگاه اینترنتی رسمی سازمان بورس و اوراق بهادار به نشانی www.seo.ir، بخش نهادهای مالی تحت نظارت مراجعه کرد.

پ. بر اساس مقررات، سبدگردان موظف است قبل از تشکیل سبد سرمایه‌گذاری برای فرد، میزان ریسک‌پذیری وی را ارزیابی کرده و سبد سرمایه‌گذاری متناسب با میزان ریسک‌پذیری او تشکیل دهد. به عنوان مثال، سبدگردان برای فردی که قدرت ریسک‌پذیری کمتری دارد، عمدتاً اوراق مشارکت و اوراق اجاره که بازده ثابتی دارند، خریداری می‌کند و مبلغ کمتری از سرمایۀ فرد را برای خرید سهام که ریسک بیشتری دارد، اختصاص می دهد، در حالی که بخش عمدۀ سبد سرمایه‌گذاری یک فرد ریسک‌پذیر از سهام تشکیل شده است.

ت. سبدگردان موظف است برای ارائۀ خدمات به سرمایه‌گذار با وی قرارداد مشخصی منعقد کند. در این قرارداد مواردی همچون میزان تعهدات سبدگردان در قبال سرمایه‌گذار، میزان کارمزدی که سرمایه‌گذار باید در ازای دریافت خدمات، به سبدگردان پرداخت کند و همچنین نحوۀ گزارش‌دهی سبدگردان به سرمایه‌گذار مشخص می‌شود. لازم به ذکر است میزان کارمزد خدمات سبدگردانی، براساس توافق میان سرمایه‌گذار و سبدگردان و در چارچوب سقف تعیین شده توسط سازمان بورس، مشخص و در قرارداد ذکر می‌شود.

ث. کمینۀ میزان سرمایۀ فرد برای استفاده از خدمات سبدگردانی، متفاوت است و بستگی به شرکت سبدگردان دارد.